POLSKÉ CUKROVARNICTVÍ NA PRAHU NOVÉHO VĚKU

Polish sugar industry in the beginning of new age

A. Artyszak, K. Kucińska, D. Ostrowska

Katedra Agronomii Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Summary: Polish sugar industry will demand the quickest restructuring. But for meantime the last year appeared as lost for this process. It was not possible to finish the privatisation of section by sale of stocks to foreign investors, or by creation of National Sugar Company. Given the situation when this Company not exists and nobody knows when it becomes the foreign companies as Pfeifer und Langen and British Sugar Overseas Ltd dominate. German investors: Nordzucker A. G. and Südzucker A. G. have over a half smaller participation in Polish sugar market. Such situation caused a distinct upset of balance on this market. Beside those facts Pfeifer und Langen is not interested to repay debt of 2 from 5 sugar plants bought last year by this company. This also a reason of growing aversion among sugar manufacturers and farmers to foreign investors.

Key words: sugar industry, privatisation

Souhrn: Polský cukrovarnický průmysl vyžaduje co nejrychlejší privatizaci. Avšak v intervalu posledního roku se objevilo prodlení v tomto procesu. Nebylo možno ukončit privatizaci sektoru prodejem akcií cizím investorům nebo vytvořením Národní cukerní společnosti. Existuje situace, kdy tato Společnost neexistuje a nikdo neví, kdy začnou dominovat cizí společnosti jako Pfeifer a Langen a British Sugar Overseas Ltd. Němečtí investoři Nordzucker A.G. a Südzucker A.G. mají o polovinu menší účast na polském cukerním trhu. Takováto situace způsobila výraznou nerovnováhu na uvedeném trhu. Kromě této skutečnosti společnost Pfeifer a Langen není zainteresována splatit za uplynulý rok zadluženost dvou z pěti cukrovarů. Toto je tedy příčina rostoucí averze mezi cukrovary a rolníky k cizím investorům.

Klíčová slova: cukrovarnický průmysl, privatizace

Wstęp

Ubiegły rok miał być przełomowy dla polskiego cukrownictwa. Takim jednak nie był. Nie udało się ani doprowadzić do pełnego prawnego uregulowania rynku cukru, ani dokończyć prywatyzacji sektora.

Charakterystyka ostatniej kampanii

Po dwóch latach sprzyjających pod względem pogody produkcji i przerobowi buraków ostatni rok był dla cukrowni zdecydowanie trudniejszy [3]. Z powodu niesprzyjającej pogody średnie plony korzeni wyniosły tylko 37,5 t z hektara. W 2001 roku przerobiono 11,2 mln t buraków cukrowych, z których wyprodukowano 1,54 mln t cukru, z czego 1,45 mln t stanowi cukier z kwoty A. Oznacza to, że nie udało się wyprodukować całej kwoty A, która wynosi w tym sezonie 1,52 mln t.

Na 76 pracujących cukrowni 5 pracowało symbolicznie przez jedną dobę by nie utracić limitu produkcji cukru. Pozostałe 71 cukrowni przerabiało buraki między 20 X a 10 XI, w tym jedna pracowała tylko 20 dni, a zaledwie 5 zakładów pracowało ponad 70 dni. Średnia długość kampanii wyniosła zaledwie 51 dni. W ciągu doby polskie cukrownie przerabiały 225 tys. t buraków, z których otrzymywały 31,5 tys. t cukru. Średnia polaryzacja cukru w korzeniach wyniosła 15,9%, a wydatek - 13,7%.

Regulacja rynku cukru

Sejm uchwalił 21 czerwca 2001 r. nowelizację ustawy o regulacji rynku cukru, która porządkuje rynek cukru i izoglukozy w Polsce na wzór rozwiązań unijnych. Dotychczas produkcja izoglukozy w Polsce, w odróżnieniu od Unii Europejskiej, nie podlegała żadnym ograniczeniom. Rząd określił kwoty A i B cukru oraz izoglukozy. Od 1 X 2002 r. do 30 VI 2003 r. producenci mogą sprzedać w kraju 1540 tys. t cukru i 40 tys. t izoglukozy a za granicę z dopłatami z budżetu państwa 50 tys. t cukru i 2,2 tys. t izoglukozy. W przypadku izoglukozy eksport musi się odbyć w okresie od 1 I do 30 VI 2003 r. Po za tym rząd ustalił podstawową cenę skupu buraków cukrowych w roku rozliczeniowym 2002-2003 (1.10.2002-30.06.2003) na 115 zł za t (bez VAT). Oznacza to, że zgodnie z ustawą cukrową rolnicy nie będą mogli dostawać za buraki odstawione w kwocie A mniej niż 98% ceny podstawowej (113 zł za t) a w kwocie B mniej niż 68% (78 zł za t). Jednocześnie ustalono w tym okresie cenę interwencyjną cukru białego na 1,80 zł za kg (bez VAT) [1].

Prywatyzacja

W Polsce jest 76 cukrowni. Niemiecka firma Pfeifer und Langen ma obecnie 11 cukrowni. Podobnie angielska firma British Sugar Overseas Ltd. Kolejni niemieccy inwestorzy: Nordzucker A.G. i SÜ dzucker A.G. mają udziały (każda) w 5 cukrowniach. Jedna cukrownia jest państwowa a pozostałe są skupione w 4 spółkach cukrowych. Wciąż nie została wyjaśniona sprawa sprzedaży 16 zakładów Śląskiej Spółki Cukrowej S.A. francuskiej firmie Saint Louis Sucre International S.A.S. [5].

Nadal nie powstała Krajowa Spółka Cukrowa S.A. (KSC), w której przeważałby kapitał krajowy: pracowniczy i plantatorski. Tymczasem ustawa z 21.06.2001 r. o regulacji rynku cukru nakłada na Ministra Skarbu Państwa obowiązek niezwłocznego połączenia Spółek Cukrowych oraz cukrowni-spółek parterowych, w których Skarb Państwa i Spółki Cukrowe mają łącznie 100% i utworzenie KSC. Po za tym ustawa nakazuje Ministrowi Skarbu Państwa wniesienie na podwyższenie kapitału KSC wszystkich akcji posiadanych w spółkach przemysłu cukrowniczego. By zrealizować ustawę w 39 spółkach przemysłu cukrowniczego (34 cukrownie, 4 Spółki Cukrowe i spółka handlowa Cukrownie Toruńskie S.A.) odbyły się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenia, które podjęły uchwałę w sprawie działań na rzecz utworzenia KSC. Zgodnie z opiniami prawnymi Minister Skarbu Państwa wyczerpał możliwości działania możliwe na drodze cywilnoprawnej. Tymczasem głównym problemem, który utrudnia, a nawet uniemożliwia rozpoczęcie procesu utworzenia KSC są postanowienia sądów wobec Śląskiej Spółki Cukrowej oraz cukrowni grupy gdańskiej (Nowy Staw S.A., Malbork S.A., Pruszcz S.A.) i grupy szczecińskiej (Gryfice S.A., Kluczewo S.A.), o zabezpieczenie powództwa inwestora poprzez zakaz jakiegokolwiek rozporządzania akcjami przez ich dotychczasowych właścicieli. W przypadku Śląskiej Spółki Cukrowej S.A. chodzi o francuską firmę Saint Louis Sucre International S.A.S., a w przypadku grupy gdańskiej i szczecińskiej - o niemiecką spółkę Nordzucker A.G. Włączenie do planu połączeń tych spółek mogłoby spowodować odmowę rejestracji KSC przez sąd. Natomiast wstrzymanie się z rozpoczęciem procesu rejestracji KSC do czasu rozstrzygnięcia sporów sądowych wydaje się być rozwiązaniem bardzo niekorzystnym dla branży cukrowniczej. [4].

W styczniu rząd odpowiadając na poselski projekt uchwały w sprawie powołania do końca I 2002 r. KSC zadeklarował jeszcze raz zamiar jej utworzenia [2]. Działając zgodnie z obowiązującym prawem, nie można zignorować wymogów w zakresie łączenia spółek handlowych oraz postanowień niezawisłych sądów, ograniczających obrót akcjami części ze spółek przewidzianych do połączenia w KSC. Dlatego utworzenie KSC do końca I 2002 r. nie jest możliwe. Obecnie niezbędne jest, zdaniem rządu, niezwłoczne wniesienie pod obrady parlamentu projektu ustawy z 21.06.2001 r. o regulacji rynku cukru. Czas potrzebny na utworzenie KSC, czyli dokonanie wszystkich czynności związanych z połączeniem spółek przemysłu cukrowniczego zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych został oszacowany na co najmniej 31 tygodni.

Podsumowanie

Polskie cukrownictwo wymaga jak najszybszej restrukturyzacji. Tymczasem ostatni rok trzeba uznać za stracony. Nie udało się doprowadzić do zakończenia prywatyzacji sektora, czy to przez sprzedaż akcji zagranicznym inwestorom, czy utworzenie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. W sytuacji kiedy tej spółki nie ma i nie wiadomo kiedy będzie, zdecydowaną przewagę mają firmy Pfeifer und Langen i British Sugar Overseas Ltd. O ponad połowę mniejszy udział w polskim rynku cukru mają kolejni niemieccy inwestorzy: Nordzucker A.G. i SÜ dzucker A.G. Doprowadziło to do wyraźnej nierównowagi na krajowym rynku cukru. Po za tym w związku niechęcią firmy Pfeifer und Langen do spłaty zadłużenia 2 z 5 zakupionych w ubiegłym roku zakładów wśród cukrowników i rolników narasta opór wobec zagranicznych inwestorów.

Spis literatury

1. Materiały Centrum Informacyjnego Rządu, 2001: 1-4.

2. Materiały Centrum Informacyjnego Rządu, 2002: 1-4.

3. Materiały Cukrowniczej Izby Gospodarczej, 2002: 1-4.

4. Materiały Ministerstwa Skarbu Państwa, 2001: 1-4.

5. Praca zbiorowa, 2001: Rynek cukru, nr 20, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Warszawa: 1-36.

Adresa autora