PERSPEKTYWY UPRAWY BURAKA CUKROWEGO I PRODUKCJI CUKRU W POLSCE PO WEJŚCIU DO EU

Perspektywy uprawy buraka cukrowego i produkcji cukru w Polsce po wejściu do EU

Perspectives of sugar-beet tillage and sugar production in Poland after entry to European Union

Perspektivy pěstování a produkce cukrovky vPolsku po vstupu do EU

A. Artyszak, K. Kucińska, D. Ostrowska

SGGW Warszawa, Katedra Agronomii, Zakład Szczegółowej Uprawy Roślin

Summary: In the last sugar campaign from 76 sugar factories only 57 ran the sugar beet processing. Restructuring of sugar line goes faster but only in those companies with foreign investors participation. In the National Sugar - Company S. A mentioned restructuring is almost stopped and its financial situation at the beginning of 2004 is near bankruptcy. For Polish sugar industries entry of Poland to EU means uncertainty regarding its future. From one hand significant price increase of sugar is a chance but from the second sugar factories will be obliged to increase rates of payment beets. Also the restructuring schedule of union sugar market is still unknown. The most dangerous is the third option with total liberalization, what would mean cessation of beet tillage and sugar production in Poland.

Key words: sugar beet, sugar industry, privatization

Sumaryczny: W ostatniej kampanii cukrowniczej z 76 zakładów przerób buraków prowadziło 57 cukrowni. Restrukturyzacja branży nabiera tempa ale tylko w spółkach z udziałem inwestorów zagranicznych. Prawie nie drgnęła w Krajowej Spółce Cukrowej S.A., której sytuacja finansowa na początku 2004 r. grozi bankructwem. Dla polskiego cukrownictwa wejście Polski do UE oznacza niepewność co do jego przyszłości. Z jednej strony, szansą jest znaczny wzrost ceny cukru, a z drugiej, cukrownie będą zmuszone do płacenia większych stawek za buraki. Niewiadomą są także plany reformy unijnego rynku cukru. Najgroźniejsza jest opcja trzecia zakładająca pełną liberalizację, co oznaczałoby zaniechanie uprawy buraków i produkcji cukru w Polsce.

Klucz wyraz: burak cukrowy, cukrownictwo, prywatyzacja

Souhrn: Vuplynulé řepné kampani ze 76 cukrovarů zpracovávalo cukrovku pouze 57. Restrukturalizace odvětví cukru jde rychleji, avšak jen ve společnostech se zahraniční spoluúčastí. VNárodní cukerní společnosti S.A. zmíněná restrukturalizace je téměř pozastavena a její finanční situace na začátku roku 2004 je blízko bankrotu. Pro vstup polského cukerního průmyslu do EU znamená sohledem na jeho budoucnost nejistotu. Na jedné straně průkazný růst ceny cukru je šance, avšak na druhé straně budou cukrovary povinny zvýšit cenu platby za řepu. Rovněž program restrukturalizace unijního cukerního trhu je dosud neznámý. Nejnebezpečnější je třetí volba stotální liberalizací, která by znamenala skončení pěstování řepy a produkce cukru vPolsku.

Klíčová slova: cukrovka, cukrovarnický průmysl, privatizace

Restrukturyzacja

Restrukturyzacja branży jest najbardziej zaawansowana w spółce British Sugar Overseas - Polska (BSO), w której średni czas przerobu buraków w kampanii 2003/04 wydłużono do 86 dni, gdy przerób w kraju trwał średnio 72 dni [tab. 1]. Było to możliwe dzięki wyłączeniu z produkcji połowy posiadanych zakładów. Poza tym tylko cukrownia Glinojeck, wchodząca w skład BSO wyprodukowała ponad 100 tys. t cukru (106,7 tys. t), czyli tyle ile produkuje przeciętna cukrownia w Unii Europejskiej.

Spółka Pfeifer und Langen (PL) zamknęła 3 z11 posiadanych zakładów, a Nordzucker A. G. 3 z 6. Zkolei Sdzucker A.G. z 22 cukrowni wyłączył zprodukcji 5 i zapowiedział już, że w tym roku ten sam los czeka 2 kolejne zakłady.

Najmniej zaawansowana restrukturyzacja jest w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. (KSC S.A.). Tymczasem jej nadwyżka zdolności produkcyjnych wynosi ok. 34%. Dlatego musi je ograniczać. Jednak w tym sezonie zaprzestano produkcji jedynie w 2 zakładach i w jedynej do niedawna państwowej cukrowni Szczecin, która zostanie włączona do KSC S.A. dopiero pod koniec pierwszego kwartału br. Tymczasem by spółka przynosiła dochody musi ograniczyć produkcję docelowo do 8-9 zakładów [1].

Jak dotąd nie udało się sfinalizować przejęcia przez Polski Związek Pszczelarski należącej do KSC S.A. cukrowni Rejowiec, w której miałby być produkowany cukier na paszę dla pszczół. Szansę na takie rozwiązanie są raczej małe.

Liczba cukrowni (w tym pracujących w sezonie 2003/04)

Krajowa Spółka Cukrowa - 27 (24);

Sdzucker - Polska - 22 (17);

Pfeifer und Langen - Polska - 11 (8);

British Sugar Overseas - Polska - 10 (5);

Nordzucker - Polska - 6 (3).

Oznacza to zmniejszenie liczby pracujacych zakładów z 75 do 57.

Kondycja Krajowej Spółki Cukrowej S.A.

Sytuacja finansowa KSC S.A. na początku 2004 r. jest bardzo trudna. Już pod koniec października 2003 r. zadłużenie spółki, w której ponad 98% akcji należy do Skarbu Państwa wynosiło 200 mln PLN (ok. 43,5 mln €, 1 € = 4,60 PLN). Dlatego rząd zgodził się na udzielanie przez Agencję Rynku Rolnego poręczeń kredytów skupowych dla cukrowni z KSC S.A. do kwoty 560 mln PLN (122 mln €), gdy potrzeby wynoszą 750 mln PLN (163 mln €). Mimo to banki bardzo niechętnie udzielały kredytów. Do końca 2003 r. spółka uzyskała 400 mln PLN (87 mln €) kredytu i w połowie grudnia zaczęła wypłacać pierwszą ratę należności za buraki. Sytuację pogarszają niskie ceny cukru na rynku. Cukier jest sprzedawany po 1,20 PLN (0,26 €) za kg, gdy koszt jego wytworzenia wynosi 1,80-1,90 PLN (0,39-0,41 €). Dlatego przy limicie produkcyjnym KSC S.A. (600 tys. t) obniżenie ceny sprzedaży o 0,10 PLN (0,02 €) za kg oznacza stratę 60 mln PLN (13 mln €). Jeszcze wstyczniu 2004 r. kapitał spółki miał być podniesiony przez wniesienie pakietu tzw. resztówek z cukrowni, wktórych Skarb Państwa ma mniejszościowe udziały.

Dlatego posłowie z Sejmowej Komisji Skarbu Państwa zwrócili się do rządu by rozważył możliwość dokapitalizowania KSC S.A., np. akcjami Telekomunikacji Polskiej S.A Posłowie uważają, że powinno ono być równe kosztom restrukturyzacji zatrudnienia (143 mln PLN - 31 mln €) oraz kapitału obrotowego brakującego w momencie połączenia (160 mln PLN - 35 mln €). By KSC S.A. mogła normalnie funkcjonować potrzebne są jeszcze rządowe poręczenia na spłatę kredytów preferencyjnych i obrotowych (214 mln PLN - 46 mln €). Tymczasem zgodnie z planem restrukturyzacji spółki za 4-5 lat zysk spółki ma wynieść 170-175 mln PLN (37-38 mln €) rocznie [1]. Jak do tego doprowadzić?

Przyszłość sektora

Mimo, że przyznany Polsce przez Unię Europejską limit produkcyjny cukru (kwota A ~ 1,6 mln t, kwota B ~ 92 tys t) w zasadzie zabezpiecza możliwość kontynuowania produkcji buraka cukrowego na powierzchni ok. 300 tys. ha, jednak przyszłość polskiego cukrownictwa nie rysuje się jasno w poszerzonej Unii Europejskiej. Z jednej strony szansą jest znaczny wzrost ceny cukru (z obecnych 1,20 PLN - 0,26 € do 2,90 PLN - 0,63 € za kg). Z drugiej, cukrownie będą zmuszone do płacenia większych stawek za buraki (216 PLN - 47 € zamiast obecnych 125 PLN - 27 € za tonę). Trudno sobie wyobrazić, by w takiej sytuacji zakłady, które obecnie sobie nie radzą na rynku krajowym, mogły sobie poradzić na rynku unijnym. Na pewno na akcesji skorzystają polscy plantatorzy, bo biorąc pod uwagę znaczny wzrost cen surowca, wprowadzenie dopłaty bezpośredniej do uprawy buraków (ok. 180 PLN - 39 € na ha) i wzrost cen środków do produkcji o 10%, ich dochód wzrośnie ponad dwukrotnie. Jednak koncerny zagraniczne chcą przerzucić na polskich plantatorów tę część kosztów, które w Unii Europejskiej ponoszą cukrownie. Chodzi o koszty transportu korzeni do zakładu. Inwestorzy chcą by za transport buraków zodległości ponad 40 km płacili plantatorzy, co jest sprzeczne zustawodawstwem unijnym. W tej sprawie trwają intensywne negocjacje ze związkami plantatorskimi.

Dużą niewiadomą dla polskiego cukrownictwa są także propozycje reformy rynku cukru. Najbardziej niebezpieczna jest opcja trzecia zakładająca pełną liberalizację. Przewiduje ona zniesienie krajowego systemu wsparcia cen, zaniechania stosowania kwot produkcyjnych oraz usunięcie taryf celnych i restrykcji importowych [2]. Przyjęcie tego wariantu oznaczałoby dla Polski konieczność zaniechania uprawy buraków iprodukcji cukru z powodów ekonomicznych. Bardziej korzystna jest opcja pierwsza, która przewiduje przeniesienie obecnej regulacji rynku cukru poza 2006 r. oraz opcja druga - redukcja cen na rynku wewnętrznym.

Udziały w krajowym rynku cukru w sezonie 2003/04

Krajowa Spółka Cukrowa S.A. - 40,9%;

Sdzucker - Polska - 25,1%;

Pfeifer und Langen - Polska - 14,4%;

British Sugar Overseas - Polska - 11,3%;

Nordzucker - Polska - 8,3%

Tabulka 1: Wyniki kampanii cukrowniczej w 2003 r.

References

1. KSC S.A., 2003: Materiały informacyjne Krajowej Spółki Cukrowej S.A.: 1-2.

2. Ministerstwo rolnictwa i rozwoju wsi, 2003: Informacja dotycząca rynku cukru: 1-8.

Adresa autora